ABC Demonstranta w Belgii

Demonstracje i działania w miejscach publicznych

Publiczne wyrażanie opinii jest fundamentalnym prawem w Belgii, jednak demonstracje w miejscach publicznych wymagają nieraz autoryzacji przez lokalny samorząd. Najlepiej jest zgłosić działanie pare dni wcześniej, gdyż procedury mogą wymagać negocjacji części warunków demonstracji, takich jak np. przebieg marszu, istnienie własnych grup porządkowych, itp.

Jeśli policja uzna daną demonstrację za realne i istotne zagrożenie dla porządku publicznego, mogą dokonywać kontroli osobistej zbierających się działaczy polegającej na ‘poklepywaniu’ ciała, odzieży oraz toreb osoby tej samej płci.

Udział w demonstracji lub jej organizacja nie jest sama w sobie przestępstwem, natomiast w najgorszym przypadku uczestnik naraża się na ryzyko kar (nakładanie ich ma zazwyczaj bardzo wątpliwą podstawę, lecz dość często je się stosuje) i aresztowania administracyjnego (o tym poniżej) oraz gróźb użycia siły mającej na zadaniu rozbicie demonstracji. W praktyce, rozbicie zalegalizowanej demonstracji nie odbywa się przy użyciu siły, chyba że towarzyszą jej działania o znamieniu wykroczenia lub przestępstwa (grafitti, groźby, obrażanie, itp.), istotne zakłócenia porządku publicznego (za to uznaje się nawet zakłócenie ruchu drogowego) lub gdy odbywają się w newralgicznych okolicach (np. strefa zamknięta w Brukseli, niektóre ambasady, np. Izraela lub USA, budynki instytucji unijnych podczas szczytów).

Jeśli chcesz spokojnie i bezproblemowo uczestniczyć w zgromadzeniach publicznych, zostaw broń lub przedmioty mogące za nią uchodzić (scyzoryki, pałki, itp.), ponieważ rzeczy te mogą być powodem do delegalizacji demonstracji, do czego może doprowadzić również obecność narkotyków (również marihuany, gdyż jej posiadanie jest przestępstwem, aczkolwiek rzadko karanym).

Jeśli policja ma zamiar rozwiązać demonstracje, musi to ogłosić przy użyciu wyraźnych środków przekazu (megafon, itp.) przed rozpoczęciem działań. Policja musi cały czas używać legalnych środków i stosownych do sytuacji (co w większości sytuacji jest bardzo wątpliwe).

Policja ma prawo do fotografowania i filmowania uczestników demonstracji. Nie ma krajowego zakazu ukrywania twarzy lub noszenia masek, lecz niektóre samorządy nakładają za to kary administracyjne. Na przykład w Brukseli zakazuje się „ukrywania twarzy w przestrzeni publicznej za pomocą makijażu, masek lub przy użyciu innych środków” pod karą grzywny do 250 euro.

Gdy zaobserwujesz niestosowne zachowanie policji (przypadkowe aresztowania, użycie siły na osobie już obezwładnionej, itp.) masz prawo to filmować lub fotografować, zaleca się przy tym pewną zwinność, gdyż ryzykuje się przy tym aresztem lub zniszczeniem materiału. Zniszczenie lub konfiskata aparatów komórkowych, kamer i aparatów osobom, które nie popełniły żadnego przestępstwa jest uznawane za nadużycie. W takiej sytuacji należałoby zebrać listę świadków, spisać okoliczności zdarzenia i zebrać wszelkie możliwe dowody oraz złożyć skargę. Należy się przy tym liczyć na dość uciążliwą batalię prawną.

Środki ostrożności dla ludzi bez dokumentów

Teoretycznie prawo do wyrażania własnych opinii jest niepodważalne nawet dla ludzi bez dokumentów. W praktyce należy się jednak spodziewać większego ryzyka aresztowaniem i wydaleniem przy kontakcie z policją, co naraża ich na ryzyko podczas działań, gdzie udział policji będzie groźniejszy. Areszt administracyjny dla obcokrajowców trwa 24 godziny (dla obywateli Belgii tylko 12 godz.), po którym może być wydany nakaz opuszczenia kraju lub zatrzymanie przez Urząd Emigracyjny (Office des étrangers).

Areszt

a. podczas aresztowania

Jeśli jesteś świadkiem aresztowania kogoś, warto go zapytać o imię i nazwisko, co pozwoli grupie pomocy prawnej zająć się sprawą i ustalić miejsce przetrzymywania. Lista komisariatów jest dostępna na stronie policji : http://www.infozone.be)

b. areszt administracyjny

w ‘przypadku nasilających się okoliczności’ policja może dokonać administracyjnego aresztowania osób utrudniających ruch drogowy (np. poprzez niedozwolone zgromadzenie), zakłócających porządek publiczny lub przygotowujących się do przestępstwa.

Zatrzymania dokonuje się do momentu przywrócenia porządku publicznego, nie dłużej niż 12 godzin od momentu ograniczenia wolności (czyli jeszcze przed przyjazdem na komisariat albo wsadzeniem do radiowozu). Policja zobligowana jest do przedstawienia ustnie lub pisemnie, w języku dla aresztowanego rozumianym jego praw, w tym głównie do poinformowania zaufanej osoby o aresztowaniu, dostępu do pomocy medycznej, niezbędnej wody pitnej i toalety oraz posiłku w odpowiedniej porze. Poinformowanie o fakcie aresztowania jest obowiązkowe dla nieletnich (poniżej 18 roku życia), natomiast istnieje prawo o odmowie tej informacji dla pełnoletnich, o ile stanowi to zagrożenie dla dobra publicznego lub bezpieczeństwa i musi być odnotowanie w rejestrze zatrzymania.

Rejestr zatrzymania musi zawierać datę i godzinę aresztowania oraz wypuszczenia, co należy koniecznie zweryfikować, podstawę zaaresztowania, listę zarekwirowanych rzeczy oraz dane identyfikujące policjanta, który dokonał przeszukania. W teorii musisz podpisać rejestr przy zwolnieniu z aresztu, lecz gdy jest on niekompletny lub zawiera nieprawidłowe dane może to zagrozić nawet Twojej sytuacji prawnej, więc lepiej takiego podpisu NIE SKŁADAĆ.

c. areszt z litery prawa

Jeśli policja przedstawi zarzuty popełnienia przestępstwa – czynu karalnego – może dokonać aresztu dłuższego niż 12 godzin. Po maksymalnie 24 godzinach musisz zostać wypuszczony, o ile nie został wydany nakaz aresztowania ze skutkiem sprawy sądowej. Odpowiednia instytucja sądowa (“chambre du conseil”)zadecyduje o uwolnieniu lub dalszym zatrzymaniu w przeciągu 5 dni od momentu wydania nakazu.

Na komisariacie

Domagaj się lekarza jeśli jesteś ranny, najlepiej tego, którego sam wybierzesz. Upewnij się, że dokonał on obdukcji spisując dokładnie opis obrażeń i, o ile to możliwe, związek obrażenia z jego przyczyną. Domagaj się oryginału tego dokumentu.

W Belgii nie ma prawa do adwokata w momencie aresztu. Nie zobaczysz go praktycznie przed wydaniem nakazu aresztowania przez sędziego. W przypadku aresztu z litery prawa masz prawo do domagania się adwokata podczas ustnego rejestrowania aresztowania, lecz szanse na to są raczej nikłe.

Jeśli jesteś przesłuchiwany, masz prawo do zachowania milczenia, aczkolwiek o tym prawie policja może Cię nie poinformować. Muszą jednak powiedzieć, że wszystko co przedstawisz może być uznane za dowód w sprawie.

Zaleca się odmowę jakichkolwiek zeznań ! Pamiętaj, by nie podawać żadnych informacji o akcji oraz nie odpowiadać nawet na z pozoru nieistotne pytania (np. o posiadanie komórki, adresu e-mail, itp.), ponieważ może to ugodzić w Twoją lub innych prywatność, gdyż może stanowić dowód w sprawie. Jeśli policjanci naciskają na dalsze przesłuchanie, upewnij się, że na każde zadane pytanie zanotowali odpowiedź „nie mam nic do oznajmienia”. Odpowiadanie na ich pytania nie doprowadzą do szybszego uwolnienia. Jeśli policjant zaproponuje Ci to lub zagrozi, że ma na Ciebie dowody, nie wierz mu – jego oświadczenia nie mają żadnego pokrycia w prawie.

Mimo to, jeśli masz zamiar cokolwiek oświadczać, zweryfikuj czy w protokole zanotowano dokładnie to, co chciałeś powiedzieć. Masz prawo domagać się od przesłuchującego do pisania słowo w słowo oraz nowego protokołu jeśli zostanie Ci to odmówione. Sprawdź czy okoliczności przesłuchania (groźby policjanta, rasistowskie lub obraźliwe uwagi, nacisk psychiczny lub fizyczny) są spisane zgodne z prawdą w protokole (proces verbaal albo PV) i poproś o dopisanie brakujących szczegółów.

Zawsze odmawiaj podpisania protokołu ! Niepodpisanie nie skutkuje niczym, a podpisanie może być mocno szkodliwe. Na przykład możesz dać zgodę na przeszukanie swojego domu bez sądowego nakazu…

Jeśli areszt się przedłuża, policja musi dostarczyć jedzenie w normalnych porach posiłków. W Brukseli nie oczekuj niczego więcej poza waflami. Na tym poziomie, nie jest możliwe otrzymywanie książek, odzieży lub innych rzeczy przyniesionych przez krewnych. Gdy nakaz aresztowania został wydany, staje się to możliwe.

Przeszukanie domu

Policja ma prawo do wejścia do każdego miejsca publicznego (puby, bary bez karty członkowskiej, itp.) ale niedozwolone jest przeszukiwanie tych miejsc bez wyraźnego zagrożenia, przyłapania na gorącym uczynku lub nakazu sądowego.

W przestrzeni prywatnej, policja ma prawo do wejścia bez zgody sądowej tylko w przypadku zagrożenia (pożar, powódź), popełniania przestępstwa, przestępstwa związanego z narkotykami (marihuaną również) lub zezwolenia przez użytkownika (dlatego pamiętaj o niepodpisywaniu dokumentów o przeszukiwaniu domu). Jeśli nie występuje żadna z powyższych okoliczności, policja ma prawo wejścia tylko na zgodę sądu. Musi być okazany przed dokonaniem przeszukania. Przeszukanie domu może być przeprowadzone tylko między 5 a 21. Powyższe reguły tyczą się również skłotów i przestrzeni zajętych bez zgody właściciela oraz karawanów, o ile są one głównym miejscem zamieszkania (domicylem).

Kontrola dokumentów

Policja ma prawo do kontroli dowodu osobistego osoby, w sprawie której przeprowadza się śledztwo, podejrzanej o popełnienie lub przygotowanie przestępstwa i zakłócającej porządek (zapis ten daje duże pole do interpretacji przez policje). Nie nosząc dowodu osobistego lub paszportu ryzykujesz karę (ostatecznie masz też prawo do identyfikacji na podstawie prawa jazdy, legitymacji studenckiej, itp.). Możesz zostać zatrzymany aż do ustalenia personaliów do 12 godzin.

Pozostanie anonimowym

Masz prawo pozostać anonimowym (z kolei podanie nieprawdziwych danych to przestępstwo) w przypadku aresztowania administracyjnego, aczkolwiek może to skutkować możliwie najdłuższym aresztem celem odnalezienia danych osobowych.

Pozostanie anonimowym, gdy istnieje dowód przeciwko Tobie, nie zwolni od odpowiedzialności karnej podczas aresztu z litery prawa.

Deportacja cudzoziemców

W praktyce niemożliwe jest utrzymanie stałej kontroli granicznej wewnątrz wspólnoty Schengen, także nie można zakazać cudzoziemcom udziału w demonstracjach i tym podobnych działaniach.

Zakaz przekroczenia granicy lub deportacja może mieć miejsce tylko w przypadku zagrożenia porządku publicznego i tylko na podstawie decyzji indywidualnej dla każdego z osobna. Udział w akcjach pokojowych i demonstracjach jest demokratycznym prawem każdego i nie może być uznane za zakłócenie porządku publicznego samo w sobie.

Obywatele krajów członkowskich mają ten przywilej, że nie mogą być deportowani ani nie zakazuje im się przekraczania granicy do momentu, gdy ich zachowanie uderza w porządek publiczny. Nie mogą też być dyskryminowani poprzez traktowanie ich gorzej niż obywateli Belgii (np. gdy po areszcie administracyjnym wypuści się Belgów, a obywatele reszty krajów UE zostaną deportowani). Jeśli zdarzy Ci się, że policjant nakaże podpisanie dokumentu deportacyjnego, nie zgódź się, zgłoś skargę na podstawie prawa UE nr 2004/38 (jeśli zapomnisz numeru, powołaj się po prostu na prawo europejskie).

Jeśli odmówią Ci prawa wjazdu lub nakażą deportację, znajdź adwokata, który wniesie o apelację do sądu zwanego “Conseil du contentieux des étrangers ť (CCE). Deportacja zostanie wstrzymana (tyczy się to również obywateli państw spoza UE) jeśli zostanie to dokonane do trzech dni przed jej terminem.

Jeśli zostałeś deportowany bez możliwości kontaktu z prawnikiem, możesz wnieść sprawę do sądu belgijskiego o zdelegalizowanie jej, co może wiązać się nawet z uzyskaniem odszkodowania.