Juridische gids voor activisten tijdens NoBorder kamp

vendredi 20 août 2010

Toutes les versions de cet article : [Deutsch] [English] [français] [italiano] [Nederlands] [polski]

Manifestaties en acties op openbare plaatsen

Hoewel je mening uiten een fundamenteel recht is in België, zijn manifestaties in de publieke ruimte meestal onderworpen aan de toestemming van de gemeente. Indien men besluit om deze toelatingsprocedure te volgen, dan moet je enkele dagen op voorhand hiermee beginnen. Soms houdt dit ook een onderhandeling in met de gemeentelijke ambtenaar over de praktische kanten zoals de aanwezigheid van een interne ordedienst, parcours, etc.

Indien de politie de manifestatie een reëel gevaar voor de openbare orde beschouwt, kunnen zij de personen die opdagen fouilleren en hun identiteit controleren. Het gaat hierbij om een oppervlakkige fouillering (betasting van het lichaam, kleding en eventuele tassen) die door iemand van hetzelfde geslacht wordt uitgevoerd.

Betogen of een actie doen is geen misdrijf maar je riskeert in het slechtste geval wel een administratieve aanhouding (meer info hieronder) of administratieve boetes (een praktijk die twijfelachtig is, maar wel steeds vaker wordt gebruikt), of dreigementen van de politie om de betoging te ontbinden. In de praktijk worden toegestane betogingen zelden ontbonden door de politie door middel van geweld, behalve als het gepaard gaat met misdrijven (belediging, graffiti,…) zware verstoring van de openbare orde (een simpele hinder van het verkeer kan hier ook onder verstaan worden) of wanneer het zich voltrekt op gevoelige plaatsen (de “neutrale zone”, bepaalde ambassades, de EU-instellingen tijdens toppen).

Als men alles kalm en zonder problemen wil laten verlopen dan laat je wapens of objecten die daaraan gelijkgesteld zijn (zakmessen, stokken, honkbalknuppels,…) best thuis. Deze voorwerpen kunnen namelijk een aanleiding zijn om de betoging te ontbinden. Ook de zichtbare aanwezigheid van verdovende middelen (cannabis inbegrepen, aangezien het bezit ervan een misdrijf blijft, ook al komt het zelden tot vervolging) is af te raden.

Als de politie de betoging wil ontbinden, is zij verplicht om dit duidelijk aan te kondigen (bv. via een megafoon) aan de betrokken personen alvorens over te gaan tot actie. Tijdens iedere politie-actie moet het machtsvertoon legitiem en proportioneel zijn, wat uiteraard vaker niet dan wel wordt gerespecteerd.

De politie kunnen betogers fotograferen en filmen. Een masker dragen is (nog) geen misdrijf maar men riskeert eventueel wel een administratieve boete indien het verboden is in het lokale reglement. Op het grondgebied van Stad Brussel is het bijvoorbeeld “verboden om het gezicht te verbergen in de openbare ruimte met schmink, het dragen van een masker of andere middelen”. Als men een verdacht of onacceptabel politiegedrag waarneemt (willekeurige arrestatie, slagen aan iemand die al overmeesterd is,…) staat niets je in de weg om de politie-agenten te fotograferen of filmen. Maar je moet snel zijn om te verhinderen dat je gearresteerd wordt of bezwarend bewijsmateriaal vernietigd wordt. Dit gebeurt regelmatig in Brussel. Indien de politie GSM´s, foto- of videocamera´s in beslag neemt of beschadigt van personen die geen enkel misdrijf hebben begaan, dan betreft het misbruik. In deze situatie is het aan te raden om de contactgegevens te noteren van mensen die getuige waren, bewijs te verzamelen, je verhaal op papier te zetten met zoveel mogelijk details en te overwegen om een klacht in te dienen. Bereid je wel voor op een lange juridische strijd.

Specifieke voorzorgsmaatregelen voor mensen zonder papieren

Het recht van mensen zonder papieren om hun mening te uiten is in theorie onbetwistbaar maar in de praktijk sterk beperkt door het risico van opsluiting en uitwijzing bij het geringste contact met de politie. Mensen zonder papieren zullen dus zelf de risico´s moeten afwegen alvorens te beslissen om deel te nemen aan acties waarbij de politie veeltallig aanwezig zal zijn. De administratieve administratie van een vreemdeling zonder wettig verblijf kan 24 uur duren (tweemaal zo lang als een Belg) voordat een administratieve beslissing om het grondgebied te verlaten wordt afgeleverd en een mogelijke opsluiting wordt uitgevoerd door de Dienst Vreemdelingenzaken.

Arrestaties

a. Tijdens de arrestatie

In geval van een arrestatie vraag je best aan die mensen om hun namen te roepen om iets voor hen te kunnen doen en erachter te komen op welk politiecommissariaat ze worden vastgehouden. Je kunt hun vrijlating eisen door contact op te nemen met het betreffende commissariaat (contactgegevens beschikbaar op de website van de politie : http://www.infozone.be)

b. Administratieve aanhouding

De politie kan “in geval van absolute noodzaak” overgaan tot administratieve aanhouding van personen die het verkeer belemmeren (bv. door een niet toegestane sit-in op de straat), de openbare orde verstoren, of zich voorbereiden om een overtreding te begaan.

Een administratieve aanhouding kan duren tot de openbare orde weer hersteld is met een maximumduur van 12 uur vanaf het moment dat de politie de vrijheidsbeperking begint (en dus niet vanaf het moment dat men in een voertuig wordt gezet of op pas het commissariaat). De politie is verplicht om je mondeling of schriftelijk op de hoogte te stellen van je rechten als arrestant in een taal die je verstaat (zoals het informeren van een vertrouwenspersoon, medische bijstand, voldoende drinkwater en een maaltijd, sanitaire voorzieningen,…). Sta erop dat een vertrouwenspersoon op de hoogte wordt gesteld van je arrestatie. Voor minderjarigen is men altijd verplicht om dit toe te laten. Bij minderjarigen kan dit geweigerd indien men vreest dat het contacteren van een derde een gevaar voor de openbare orde of veiligheid zou betekenen. De motieven voor deze weigering moeten officieel vastgelegd worden in het register van vrijheidsberoving. Het is belangrijk om te verifiëren dat het begin- en einduur van de arrestatie , vastgelegd in het verplichte register, overeenkomen met de realiteit. Het register moet ook melding maken van de reden voor je arrestatie, de in beslag genomen voorwerpen, en de identiteit van de agenten die de fouillering hebben uitgevoerd. De politie moeten je in principe vragen om het register te tekenen bij vrijlating. Indien het register niet volledig is of fouten bevat (bv. over de motieven of omstandigheden van je arrestatie), zeker NIET tekenen (want dat kan toekomstige acties in problemen brengen).

c. Gerechtelijke aanhouding

Indien de politie je beschuldigt van het plegen van een strafbaar feit, kunnen ze je voor meer dan 12 uur vasthouden. Het gaat dan om een gerechtelijke aanhouding die maximaal 24 uur kan duren (het tijdstip van de arrestatie en duur worden vermeld op het proces-verbaal). Wanneer je na 24 uur niet bent vrijgelaten is dat omdat de onderzoeksrechter een aanhoudingsbevel heeft afgeleverd en er een proces zal volgen. De Raadskamer zal moeten beslissen over het verlengen van het aanhoudingsbevel of vrijlating na maximaal 5 dagen.

Op het politiecommissariaat

Eis een dokter indien je gewond bent, bijvoorkeur een die je zelf verkiest. Verzeker jezelf ervan dat de arts een zo gedetailleerd mogelijk getuigschrift opstelt die het letsel met precisie beschrijft (en eventueel hoe dit verband houdt met hetgeen jij beschrijft over de oorzaak ervan). Jij moet zelf het origineel ontvangen.

In België is het recht op een advocaat op het politiecommissariaat niet verzekerd. In de praktijk zul je je advocaat nooit zien voordat er een aanhoudingsbevel door de rechter is afgeleverd. In het geval van een gerechtelijke aanhouding moet je eisen dat dit in het proces-verbaal wordt opgenomen, maar er is een kleine kans dat hier vervolg aan wordt gegeven.

Bij een verhoor moet de politie aangeven dat de verklaringen gebruikt zouden kunnen worden als bewijslast. Zij zijn echter niet verplicht om je eraan te herinneren dat je ook het recht hebt om te zwijgen, hoewel dit onbetwistbaar is.

Het is aan te raden om altijd vol te houden dat je NIETS TE VERKLAREN hebt en niets anders te zeggen dan dat. Zeg bv. niet dat je niets weet van deze of gene actie. Weiger ook om te antwoorden op de meest onschuldige vragen (“Heb je een GSM nummer ? E-mail adres ?” die indringende onderzoeken in het privéleven van al je contacten kunnen veroorzaken. ALLES wat je zegt kan in principe vastgelegd worden en als bewijs dienen tegen jezelf of andere personen. Indien de agenten blijven volhouden dat ze je willen ondervragen, moeten de woorden “Ik heb niets te verklaren” in het proces-verbaal opgenomen worden en bij iedere vraag tijdens het verhoor. Als je denkt dat je er snel van afkomt als je op de vragen antwoordt, dan zit je er naast (het ene antwoord lokt de volgende vraag uit, natrekken van de feiten). Als de agenten zeggen dat ze al bewijzen tegen je hebben of verzachtende omstandigheden beloven als je bekent, ga er dan niet op in want deze beloften hebben geen juridische waarde.

Indien je toch beslist om een verklaring af te leggen, let er dan op dat je woorden nauwkeurig uitgeschreven worden. Je zou kunnen eisen dat de agent woord voor woord noteert wat jij zegt. Twijfel er niet over om de agent de verklaring opnieuw uit te laten schrijven als er iets niet klopt. Kijk ook na of de beschrijving van het verhoor (eventuele bedreigingen van de agenten, psychologische of fysieke druk, racistische of beledigende opmerkingen,…) vermeld worden in het Proces-Verbaal (PV) van het verhoor. Vraag ook om ontbrekende elementen toe te voegen.

WEIGER dus altijd om het PV te ondertekenen. Hier staat verder geen sanctie op. Je handtekening op een onjuiste PV zou daarentegen erg nadelig kunnen zijn. Je zou bijvoorbeeld per ongeluk een document kunnen tekenen waarmee je de politie toestemming geeft tot huiszoeking zonder bevel van de onderzoeksrechter.

Indien de aanhouding wordt verlengd is de politie in principe verplicht om je op de etenstijden een maaltijd te geven. In Brussel is het meestal lastig om iets anders dan een suikerwafel te krijgen.

In België bestaat niet het recht om spullen (kleding, post, boeken) te ontvangen tijdens deze fase van de aanhouding. Maar naasten kunnen altijd proberen om naar het commissariaat te komen met een aantal zaken die doorgegeven zouden kunnen worden met een beetje goede wil. Indien er een arrestatiebevel is uitgevaardigd, kan men zaken doorgeven in de gevangenis.

Huiszoekingen

De politie heeft het recht om alle openbare plaatsen (cafés, bars zonder ledenkaart, …) te betreden maar mogen deze niet doorzoeken als er geen acuut gevaar dreigt, overtreding op heterdaad of zonder bevel van de rechter.

In privé-ruimtes is het toegestaan voor de politie om binnen te gaan zonder mandaat van de rechter indien er een serieus gevaar is (brand, overstroming, …), overtreding op heterdaad, misdrijf dat verband houdt met verdovende middelen (waaronder ook cannabis) of met het akkoord van de bezetters (waak er wel voor om geen document te tekenen !). Buiten deze gevallen is een huiszoeking in een privé-woning niet mogelijk behalve als de agenten over een bevel van de onderzoeksrechter beschikken. Je zult moeten vragen om deze te mogen zien, als ze dat niet zelf doen. Een huiszoeking mag enkel gebeuren tussen 5 uur ´s ochtends en 21 uur ´s avonds.

Deze huisvrede geldt ook voor een kraakpand dat bewoond wordt zonder toestemming van de eigenaar of een caravan waar iemand woont.

Identiteitscontroles

De politie mag de identiteit controleren van iedere persoon ; die onderzocht wordt, gearresteerd is, waarvan ze vermoeden dat hij/zij een misdrijf aan het voorbereiden was, of die de openbare orde zou kunnen verstoren (vage definitie die veel ruimte laat voor interpretatie van de agent). Indien je geen identiteitskaart of paspoort bij zich heeft, riskeer je een boete maar je hebt het recht om je identiteit te bewijzen op iedere manier die nodig is (rijbewijs, studentenkaart, …). Zonder enig document kun je maximaal 12 uur worden vastgehouden om je identiteit te achterhalen.

Anoniem blijven

Het is geen overtreding om je identiteit niet te onthullen (in tegenstelling tot het verklaren van een valse identiteit). In het geval van administratieve aanhouding bestaat het risico dat de politie je voor de maximum toegestane duur van 12 uur vasthoudt om je identiteit te achterhalen. Soms gebeurt het echter dat de politie de persoon die anoniem blijft, beschouwt als iemand zonder papieren en deze in een gesloten centrum plaatst. Hierdoor kan de administratieve aanhouding oplopen tot 24 uur (in plaats van 12 uur).

In het geval van gerechtelijke aanhouding is het logisch dat je naam niet geven er niets in de weg staat om je te vervolgen of veroordelen indien er bewijzen bestaan tegen je.

Uitwijzingen van buitenlandse activisten

In principe mag de politie geen systematische controles uitvoeren aan de interne grenzen van de Schengenruimte (autowegen, luchtwegen, treinen behalve Eurostar). Ook mogen zij nooit een ´vreemdeling´ de toegang ontzeggen met als doel om de deelname aan een actie of betoging te verhinderen.

Een toegangsverbod of uitwijzing kan gebeuren omwille van openbare orde maar enkel op persoonlijke titel door een beslissing die voor iedere persoon afzonderlijk de redenen toelicht. De deelname aan een manifestatie of een geweldloze actie is een democratisch recht en kan op zich niet beschouwd worden als een verstoring van de openbare orde.

EU-burgers beschikken over een specifieke bescherming en kunnen daardoor niet de toegang worden ontzegd of uitgewezen behalve als hun gedrag een bedreiging vormt voor de openbare orde. Het hebben van een strafblad is geen reden voor een uitwijzing. EU-burgers kunnen niet minder gunstig behandeld worden aangezien de discriminatie op grond van nationaliteit is verboden volgens de EU-verdragen. Als bijvoorbeeld de politie na een administratieve aanhouding de Belgen laat gaan zonder enige sanctie maar de EU-burgers een uitwijzingsbevel geeft dan gaat het om een discriminatie. Als dat toch gebeurt zal de politie je vragen om het uitwijzingsbevel te tekenen. Teken dit vervolgens niet maar schrijf op dat je je wil beroepen op de rechten van een EU-burgers op basis van de Richtlijn 2004/38. Als je dit nummer niet kan onthouden, verwijs dan gewoon naar het Europees recht.

In het geval dat je de toegang wordt ontzegd of een uitwijzingsbevel krijgt, moet je zo snel mogelijk een advocaat zoeken die een beroep kan aantekenen bij hoogdringendheid bij een speciale rechtbank, Raad voor Vreemdelingenbetwistingen RvV. De wet voorziet in een schorsende werking van het beroep tegen de uitwijzing, op voorwaarde dat het drie dagen voor de uitwijzing wordt ingediend. Dit geldt overigens voor alle ´vreemdelingen´, ook niet-EU-ingezetenen.

Indien je toch bent uitgewezen zonder een advocaat te kunnen raadplegen, dan is het alsnog de moeite waard om contact op te nemen in België en de uitwijzing illegaal te laten verklaren of zelfs een schadevergoeding te verkrijgen.

FAIRE UN DON

COMPTE BANCAIRE : 880-4955551-62
IBAN : BE51 8804 9555 5162
BIC : HBKA BE 22
SPIP | squelette | | Plan du site | Suivre la vie du site RSS 2.0